PRACA POGLĄDOWA
Zaburzenia hiperkinetyczne z zaburzeniami koncentracji uwagi u dzieci – zagrożenia środowiskowe
1
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
2
Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu*
*Wydział Pielęgniarstwa
3
Katedra i Zakład Higieny Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Kierownik: prof. dr hab. K. Pawlas
Autor do korespondencji
Henryka Langauer-Lewowicka
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec tel. 32 634 12 00
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec tel. 32 634 12 00
Med Srod. 2016;19(4):53-58
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Celem artykułu jest przedstawienie roli szkodliwości środowiskowych w rozwoju zaburzeń hiperkinetycznych z zaburzeniami koncentracji uwagi u dzieci (ADHD) w świetle aktualnego piśmiennictwa. Te neurorozwojowe
behawioralne zmiany często rozpoznawane w XX w. charakteryzują się zaburzeniami koncentracji uwagi, nadpobudliwością psychoruchową, impulsywnością. Nadpobudliwość maleje z wiekiem, zaburzenia koncentracji uwagi utrzymują się. ADHD rozpoznaje się u 8–12% dzieci w skali świata. W przebiegu ADHD występują: obniżenie sprawności intelektualnej, trudności w nauce szkolnej oraz w późniejszym życiu zawodowym, skłonności do antyspołecznych zachowań. Badania prowadzone na parach bliźniąt potwierdziły genetyczne uwarunkowania ADHD, a szkodliwości środowiskowe przyczyniają się do wzrostu częstości występowania zaburzeń. Zalicza się do nich: niska masa urodzeniowa, otyłość matki, zły stan zdrowia, stres i depresja, palenie papierosów podczas ciąży, krwawienia przedporodowe, prenatalna ekspozycja na alkohol, metale ciężkie, pestycydy fosforoorganiczne. Powyższe czynniki ryzyka sprzyjają rozwojowi ADHD w organizmie z genetyczną predyspozycją
The purpose of this paper is to evaluate the role of environmental factors in etiology of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in the light of related literature. ADHD is a behavioral disorder often diagnosed among children in the 20th century. In many cases it can persist into adulthood. ADHD is a neurodevelopmental disorder characterized by behavioral symptoms of inattention, hyperactivity and impulsivity. Hyperactivity tends to decline over childhood, while symptoms of inattention tend to be more persistent. ADHD affects 8-12% of children worldwide and causes impairment in school performance, intellectual and occupational functioning, and social skills. Various twin studies have highlighted the highly genetic nature of ADHD. It has been currently shown that various environmental risk factors increase the incidence of childhood ADHD. Several biological, psychosocial and chemical factors have been proposed as risk factors for ADHD, among them low birth weight, maternal obesity and poor health, stress and depression, smoking during pregnancy, antepartum haemorrhage, and prenatal exposure to alcohol, heavy metals, organophosphorus pesticides and phthalates. All these risk factors can contribute to the incidence of ADHD in organisms with genetic predisposition.
REFERENCJE (46)
1.
Doyle R.: The history of adult attention – deficit / hyperactivity disorder. Psychatr Clin North Am 2004; 27: 203-214.
2.
Guney E., Cetin F.H., Iseri E.: The role of environmental factors in Etiology of Attention – Deficit Hyperactivity Disorder. And treatment. w: ADHD-New directions in diagnosis ed JM Norvilitis ISBN 978-953-51-2166-4, 2015:ch.2, 15-34.
3.
Sundell J.: Indoor environments and health. Presented at the First International Conference on Sustainable Healthy Buildings. Seul Korea 2009.
4.
Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. W: S.Jóźwiak (red), Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób układy nerwowego u dzieci (tom 2) Lublin Biforium 2000.
5.
Biederman J.: Attention Deficit / Hyperactivity Disorder: A Selective Overview. Biol Psych 2005; 57: 1215-1220.
6.
Lynne P., Palmer R.F., Jaen C.R. et al.: Maternal Chemical and Drug Intolerances: Potential Risk Factors for Autism and Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) J. Am Board Fam Med 2015; 28 4 461-470.
7.
Boyle C.A., Boulet S.L., Schieve L.A., et al: Trends in the prevalence of developmental disabilities in U.S. children, 1997- 2008. Pediatrics 2001; 127: 1034-42.
8.
Biederman J., Faraone S.V.: Attention–deficit hyperactivity disorder. Lancet 2005; 366: 237-248.
9.
Rae Thomas, Sharon Sanders, Jenny Doust, et al Prevalence of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Systematic Review and Meta-analysis PEDIATRICS 2015, 135 (4) www.pediatrics.org/cgi/doi/10.1542/peds.2014-3482.
10.
Curtis L.T., Patel K.: Nutritional and Environmental Approaches to Preventing and Treating Autism and Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): A.Review. J.Alternat. Complement. Med 2008; 14: 79-85.
11.
Vos TheoT., Ryan MR. M Barber Ryan MR. M,., J. et al, Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013 The Lancet 2015 August 22; 386(9995): 743–800. doi:10.1016/S0140- 6736(15)60692-4.
12.
Kooij Sandra J.J., Bejerot S. et al, European consensus statement on diagnosis andtreatment of adult ADHD: The European NetworkAdult ADHD BMC Psychiatry”, 10, 3 września 2010, s. 67, doi:10.1186/1471-244X-10-67.
13.
Faraone S.V., Doyle A.E.: The nature of heritability of attention – deficit/hyperactivity disorder. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 2001;10: 299-316.
14.
Faraone S.V., Perlis R.H., Doyele A.E. et al: Molecular genetics of attention deficit hyperactivity disorder Biol Psychiatry 2005 57 1313-1323.
15.
Castellanos F.X., Lee P.P., Sharp W. et al: Developmental trajectories of brain volume abnormalities in children and adolescents with attention–deficit/hyperactivity disorder. JAMA 2002; 288: 1740-1748.
16.
Banerjee T.D., Middleton F., Faraone S.V.: Environmental risk factors for attention-deficit hyperactivity disorder. Acta Paediatrica 2007; 96; 1269-1274.
17.
Polańska K., Jurewicz J., Hanke W.: Exposure to environmentalm and lifestyle factors and attention-deficit/hyperactivity disorder in children – a review of epidemiological studies. Inter J Occup Med Environ Health 2012; 25(4): 330- 355.
18.
Chang Z., Lichtenstein P., D’Onofrio B.M. et al: Maternal age at childbirth and risk for ADHD in Offspring a population – based cohort study. Inter J Epidemiol 2014: dyu 204.
19.
Pasker-de Jong P.C., Zielhuis G.A., van Gelder M.M. et al. Antihypertensive treatment during pregnancy and functional development at primary school age in a histological cohort study BJ06 – Int J Obstet Gynecol 2010; 17: 1080-1086.
20.
Talge N.M., Neal C., Glover V.: Antenatal maternal stress and long – term effects on child development: how and why? J Child Psychol Psychiat 2007; 48(3-4): 245-261.
21.
Chotai J., Serreti A., Lattuada E. et al: Gene – environment interaction in psychiatric disorders as indicated by season of birth variations in tryptophan hydrolase (TPH) serotonin transporter/5 HTTLPR and dopamine receptor (DRD4) gene polymorphisms. Psychiatry Research 2003; 119: 91-111.
22.
Froehlich T.E., Anixt J.S., Loe I.M. et al: Update on Environmental Risk Factors for Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Curr Psychiat Rep 2011; 13(5): 333-344.
23.
Goodman R., Scott S.: Psychiatria dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner Wrocław 2000; 55- 56.
24.
Gawęda A., Nowak M., Janas-Kozik M.: Diagnoza ADHD – pomoc czy przeszkoda? Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2010; 2(10): 116-117.
25.
Horecka-Lewiłowicz A., Lewitowicz P., Springer M.: ADHD – jeden z najczęstszych problemów wieku rozwojowego. Studia Medyczne 2011; 21: 23-36.
26.
Mendola P., Selevan S.G., Gutter S. et al: Environmental Factors Associated with a Spectrum of Neurodevelopmental deficit. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews 2002; 8: 188-197.
27.
Stein J., Schettler T., Wallinga D. et al: In harm’s way: Toxic threats to child development. JDev Behav Pediatrics 2002; 23: 13-22.
28.
Bellinger D.C.: Late Neurodevelopmental Effects of Early Exposures to Chemical Contaminants: Reducing Uncertainty in Epidemiological studies. Basic Clin Pharmacol Toxicol 2008; 102: 237-244.
29.
Nigg J.T., Knottnerus G.M., Martel M.M. et al: Low Blood Lead Levels Associated with Clinically Diagnosed Attention Deficit/Hyperactivity Disorder and Mediated by Weak Cognitive Control. Biol Psychiatry 2008; 63(3): 325 1-17.
30.
Soon-Beom Hong, Mee-Hyang Im et al: Environmental Lead Exposure and Attention Deficit/Hyperactivity Disorder Symptom Domains in a Community Sample of South Korean School – age Children. Environ Health Persp 2015; 123 (3): 271-276.
31.
Tuthill R.W.: Hair lead levels related to children’s classroom attention-deficit behavior. Arch Environ Health 1996; 51: 214-220.
32.
Munoz H., Romiew i., Palazuelas E. et al: Blood lead levels and neurobehavioral development among children living in Mexico City Arch Environ Health 1993; 48: 132-139.
33.
Huong S., Hu H., Brisa N. et al; Childhood Blood levels and Symptoms of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): A Cross-Sectional Study of Mexican Children. Environ Health Perspect. 2016; 124: 6.
34.
Goodlad JK, Marcus DK, Fulton JJ. 2013. Lead and attention- deficit/hyperactivity disorder (ADHD) symptoms: a meta-analysis. Clin Psychol Rev 33:417–425.
35.
Cheuk D.K., Wong V.: Attention-deficit hyperactivity disorder and blood mercury levels: ą case-control study in Chinese children. Neuropsychiatrics 2006; 37: 234-240.
36.
Bochard M., Lafirest F., Vandelac L. et al: Hair manganese and tap water. Environ Health Perspect 2006; 114: 1904- 1909.
37.
Collip P.J., Chen S.Y., Maitinsky S.: Manganese in infant formulas and learning disability Ann Nutr Metab 1983; 27: 488-494.
38.
Sowell E.R., Mattson S., Thompson P. et al: Mapping callosal morphology and cognitive correlates. Effect of heavy prenatal alcohol exposure. Neurology 2001; 57: 235-244.
39.
Rodriguez A., Bohlin G.: Are maternal smoking and stress during pregnancy related to ADHD symptoms in children? Child Psychol Psychiatry 2005; 46(3): 246-254.
40.
Van de Kamp J., Collins A.: Prenatal nicotine alters nicotinic receptor development in the mouse brain. Pharmacol Biochem Behav 1994; 47: 889-900.
41.
Milberger S., Biederman J., Faraone S.V., Jones J.: Further evidence of an association between maternal smoking during pregnancy and attention deficit hyperactivity disorder: findings from a high – risk sample of siblings. J Clin Child Psychol 1998; 27: 352-358.
42.
Lindblad F., Hjern A.: ADHD after fetal exposure to maternal smoking. Nicotine Tob Res 2010; 12: 408-415.
43.
Mustieles V, Perez-Lobato R, Olea N, Fernandez MF, Bisphenol A: Human Exposure And Neurobehavior, Neurotoxicology (2015), http://dx.doi.org/10.1016/j.ne.... 06.002.
44.
Heyer Djai B., Meredith Rhiannon M.Environmental Toxicology: Sensitive periods of development and Neurodevelopmental Disorders.Neurotoxicologyhttp://dx.doi.org/10. 1016/j.neuro.2016.10.017.
45.
Fluegge K. Does environmental exposure to the greenhouse gas, N2O, contribute to etiological factors in neurodevelopmental disorders? A mini-review of the evidence. Environmental Toxicology and Pharmacology 47 (2016) 6-18.
46.
Vrijheid M., Casas M., Gascon M. et al: Environmental pollutants and child health—A review of recent concerns International Journal of Hygiene and Environmental Health 219 (2016) 331-342.
| eISSN: | 2084-6312 |
| ISSN: | 1505-7054 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
